پیشینه
باشگاه ادبیات در دوازدهم اکتبر ٢٠١٠ با هدف مبارزه با سانسور، آشتی دادن مردم با کتاب‌خوانی، آشنا کردن مردم با شیوه‌‌های تازۀ مطالعه، حفظ و احیای میراث فرهنگی تمام ایرانیان تاسیس شد.
ابتدا برای استفادۀ بهینه از امکانات دنیای مجازی صفحه‌ای در فیسبوک افتتاح شد که در آن تاریخ فیلتر نبود و ایرانیان داخل کشور بی هیچ مانعی به آن دسترسی داشتند. این صفحه اینک بیش از چهل و شش هزار عضو ثابت دارد.
در یک دهه گذشته همراه با اعمال محدودیت‌های بیشتر توسط رژیم جمهوری اسلامی به کاربران اینترنت در داخل ایران، کوشیدیم راه‌های تماس تازه‌ای فراهم کنیم. ابتدا در دی ماه ١٣٩٠ وبلاگی در بلاگ اسپات تهیه شد که از تیرماه ١٣٩٥ متروک شد چون رژیم بلاگ اسپات را فیلتر کرد.
در ٢٧ دسامبر ٢٠١٥ کانال تلگرام باشگاه تاسیس کردیم که از سوی کاربران داخل کشور با استقبال روبرو شد و اینک نوزده هزار نفر عضو دارد.
از سال سوم تاسیس باشگاه کوشیدیم وبسایتی مستقل فراهم کنیم. چون موسس باشگاه دانش فنی لازم را نداشت، باید از متخصص‌هایی کمک می‌گرفت که حاضر به کار داوطلبانه نبودند و متاسفانه در کشورهای دیگری جز محل اقامت وی ساکن بودند. از این رو تلاش‌های چندباره موسس باشگاه در همکاری با طراحان مختلف موفقیت‌آمیز نبود تا اینکه سرانجام وبسایت اختصاصی باشگاه در نوروز ١٤٠٠ افتتاح شد و در یک سال گذشته بیش از هزار و هشتصد عنوان کتاب و نشریه جدید در آن به اشتراک گذاشته شده است. اما انتقال دست‌آورد یک دهۀ گذشته به این خانه تازه و دائمی هنوز ممکن نشده است.
در این میان با توجه به استقبال روزافزون از اینستاگرام در میان کتابخوان‌های داخل ایران، در دوازدهم دسامبر ٢٠٢١ صفحه اینستاگرامی باشگاه ادبیات نیز راه اندازی شد تا راه دیگری برای دسترسی مخاطبان داخل کشور فراهم شود.
با توجه به استقبال گسترده کاربران داخل ایران از توئیتر، به احتمال زیاد در آینده نزدیک صفحه‌ای در توئیتر نیز گشوده خواهد شد.
دستاورد
در یازده سال گذشته بیش از بیست و دو هزار عنوان کتاب و نشریه کمیاب تهیه، اسکن، پیرایش، بارگذاری و بازنشر شده که بیشترشان فاقد حق مولف بوده و متعلق به عموم مردم است. حقوق بازنشر اینترنتی و رایگان باقیمانده آثار توسط پدیدآورندگان در اختیار باشگاه ادبیات قرار گرفته است. شمار این افراد صدها نفر است که برخی از آنها در داخل ایران به سر می برند و ناچار نمی‌توان هنگام بازنشر آثارشان در باشگاه به نامشان اشاره کرد.
اما این امر درباره نویسندگان و مترجمان خارج از ایران صادق نیست و آثار آنان همراه با اشاره به گرفتن اجازه و سپاس‌گزاری از آنها به اشتراک گذاشته می‌شود(سیاهۀ ناکاملی از اسامی بسیاری از این کوشندگان راه فرهنگ و هنر در وبسایت باشگاه قابل دسترسی است).
در سال‌های گذشته پروژه‌های بزرگ دیگری نیز در کنار فعالیت‌های معمول باشگاه را پیش برده‌ایم که مهم‌ترینشان انتشار مجموعۀ «اسنادی از مشروطه پژوهی در ایران» و ایجاد «آرشیو مجازی نشریات» است که در قالب پروژۀ اول تاکنون ١٩ عنوان کتاب منتشر کرده‌ایم و در پروژۀ دوم موفق به احیای بیش از ٦٠ عنوان نشریه شده‌ایم.
در دومین سال تاسیس، اولین کتاب اختصاصی باشگاه با نام «خط‌ها و نقطه‌ها»(اثر زنده یاد فرامرز سلیمانی) منتشر شد. شمار کتاب‌هایی که تاکنون منتشر کرده‌ایم بیش از ٨٠ عنوان است که هیچ کدام بخت انتشار در داخل ایران را ندارند. تعداد اندکی از این آثار به صورت کاغذی در اروپا منتشر شده، اما تقریبا تمامی محصولات باشگاه به شکل زیرزمینی از سوی سودجویان ناشناس در بازار داخل کشور تکثیر شده و به دست کتابخوان‌ها رسیده است.
از سال گذشته با انتشار مخفیانه مجموعه آثار آخوندزاده در داخل کشور کوشیدیم کتاب‌های باشگاه با قیمتی عادلانه در داخل کشور عرضه شود اما انتشار رایگان نسخ الکترونیکی هنوز در اولویت ماست.
چگونه؟
باشگاه ادبیات در یک دهۀ گذشته برای نیل به اهداف خود صرفاً به امکانات مادی و فعالیت داوطلبانه موسس و مدیر آن و اندک کمک‌های داوطلبانه کتابخوان‌های داخل و خارج ایران وابسته بوده و بس!
موسس باشگاه در یازده سال گذشته جدا از هشت ساعت کار داوطلبانه روزانه برای انجام کارهای اجرایی، قسمت زیادی از درآمد خود از راه ترجمه، نوشتن و برنامه‌سازی را-تقریباً دو میلیارد تومان – برای تهیه کتاب، اسکن، آماده‌سازی، بارگذاری آنها و تهیه وبسایت هزینه کرده است. اما ادامۀ این راه به شکل سابق برای او میسر نیست. چون نیروی جسمانی، درآمد و زمان وی محدود دارد و با توجه به بالا رفتن سن و هزینه‌ها، توان او روز به روز کاهش می‌یابد. در آگاهی‌نامۀ قبلی از برنامه‌های پیش رو، دشواری‌ها و نیازها گفته شده و نیازی به تکرار نیست. از ذکر نامردمی‌ها، ناسپاسی‌ها و برخوردهای ناشایست و ناملایمات هم می‌گذریم، چون نتوانسته‌اند ما را از ادامه راه منصرف کنند. یلماز گونی بازیگر و کارگردان اهل ترکیه گفته است: «هنگام زمین خوردن دو چیز را هرگز فراموش نکن. چه کسی هلت داد و چه کسی دستت را گرفت. وقتی دوباره از زمین برخاستی، لازمت خواهد شد.» اما امروز فقط می‌خواهم در برابر آنان که دستمان را گرفتند تعظیم کنم و به آنها که از این کار خودداری کرده یا سنگی جلوی پای ما نهادند بگویم «حتی شما نیز از دسترسی به این گنجینه محروم نخواهید شد. چون یقین دارم روزی بابت ناکرده‌هایتان نزد وجدان خود شرمنده خواهید شد».
و…
گزارش کوتاهی بود درباره کتابخانه و انتشارات مجازی باشگاه ادبیات که به همه تعلق دارد و آنچه برای کتابخوان‌ها کرده است. شما برای کتابخانه و انتشاراتی خودتان چه کرده‌اید؟